Odiel Defraeye: het levensverhaal van de Rumbeekse koersheld

Odiel Defraeye zag het levenslicht op 14 juli 1888. Hij komt uit een eenvoudig werkmansgezin en groeit op in de Oekensestraat in Rumbeke, op  100 meter van de Babiliebeek. Zijn ouders krijgen twaalf kinderen, waarvan er zes vroeg na de geboorte overlijden. Zijn vader was landarbeider en werkte in de steenovens. Op een bepaald moment raakt hij arbeidsongeschikt en moet Odiel al vroeg gaan werken om  de kost te verdienen thuis. Die tijd is er in onze regio hongersnood en ook Odiel lijdt honger. Odiel gaat bij de boeren werken en krijgt als beloning twee boterhammen. Hij weet dus al op jonge leeftijd wat werken is. 

Rond 1900 is er de opkomst van de fiets. Ook Odiel raakt betoverd door de tweewieler. Hij wil een fiets, maar zijn ouders kunnen dat niet betalen.

Fiets met blokketting

Op 14-jarige leeftijd won hij de stratenkoers in Rumbeke. Hij deed dat met een geleende fiets. De prijs was een boeket bloemen en een hesp. Daarna beslisten zijn ouders een lening op afbetaling aan te gaan voor 75 frank, zodat Odiel een eigen fiets had. Dat was toen nog een fiets met een blokketting, twee keer zo lang als de huidige fietsketting.
Odiel Defraeye, volgens Tourdirecteur Henri Desgrange 'Le plus beau pedaleur' (foto Dirk Lievens)In 1908 wint Odiel de Ronde van Vlaanderen voor liefhebbers. Met koekezondag , de tweede zondag van de maand oktober, wordt hij plechtig gehuldigd in Rumbeke. Hij wint de ene koers na de andere en is nu een echte wielerkampioen. Ondertussen gaat Defraeye werken in borstelfabriek Vandekerckhove.

Legerdienst

(foto Dirk Lievens)Defraeyes Tourzege in 1912 leverde 20.000 frank op en hij kocht daarmee een stuk grond waar hij een mooi huis op bouwde. Hij maakte er een café van: Café des Sports (zie foto). 

In 1909 moest Odiel naar het leger. Dat was toen nog met lottrekking en hij werd eruit geloot. Omwille van zijn status als begenadigd renner heeft hij een beschermd statuut en kan hij deelnemen aan Parijs-Roubaix en de Tour de France. In de Tour moet hij al na twee ritten opgeven.
Drie jaar later, in 1912, wint Odiel de Ronde van België en mag hij mee naar de Tour de France. Al verliep de selectie voor de Tour niet van een leien dakje. Hij rijdt dan voor de ploeg Alcyon-Dunlop. Kopman voor de Tour dat jaar is de Fransman Gustave Garrigou. De ploegdirectie wil een ploeg bouwen rond de thuisrijder en voor de laatste ticket in de ploeg ligt Defraeye in de weegschaal met een renner uit Marseille.

Tourdeelname 1912 onzeker

Ze beslissen in eerste instantie om de Franse renner mee te nemen. In Moorslede is Bonte de verdeler van het fietsenmerk Alcyon en als hij dat nieuws te horen krijgt, stuurt hij een telegram naar Parijs. ‘Als Defraeye niet mee mag, verkoop ik geen fietsen meer van uw merk’ , zei Bonte. Dankzij Bonte laat de ploeg de Franse renner toch thuis en mag Defraeye alsnog mee.
De Tour start op 30 juni. In die tijd was het klassement nog bepaald op basis van de plaats in de rit en niet met tijden. Henri Desgrange, de oprichter van de Tour de France, was toen koersdirecteur. Hij noemt Defraeye Le plus beau pedaleur,  de meest sierlijke renner. In 1912 reden de renners letterlijk langs de Franse grenzen, vaak ritten van meer dan 300 km. De gemiddeldes lagen toen ook een pak lager dan nu, met 27 kilometer per uur was dat voor die tijd wel snel. Ze moesten namelijk bij materiaalpech alles zelf herstellen en de fietsen wogen ook veel zwaarder.

Sportjournalistiek

Na enkele ritten is het duidelijk dat kopman Garrigou het laat afweten. Klein, pezig en dapper coureurke Odiel Defraeye presteert wel goed en lijkt de rol van kopman over te nemen. Uiteindelijk wint Defraeye de Tour en barst er een groot volksfeest los in Brussel en in Izegem, waar zijn bevriende collega-borstelmakers wonen. Hij is de eerste Belg en de tweede niet-Fransman die de Tour op zijn palmares zet. Cyriel Vanhauwaert uit Moorslede, een van zijn uitdagers en zelf winnaar van Parijs-Roubaix en Milaan-Sanremo in 1908, liet vooraf nog optekenen dat er nooit een Belg de Tour zou winnen.

In 1912 was er naast de Tourzege van Defraeye, de gezonken Titanic en de geboorte van de sportjournalistiek. Karel Van Wijnendaele begon met Sportwereld, de mensen konden zo de prestaties van Odiel volgen via de krant. Odiel was een held, hij klom vanuit een lage maatschappelijke stand op tot een internationale wielergrootheid.

Een jaar later volgt dan het jaar van de bevestiging. Hij wint La Primavera (Milaan-Sanremo). Als hij op training zijn guidon in zijn bil krijgt, volgt er een ontsteking. Dat hypothekeert zijn Tour, want na vijf ritten moet hij er de brui aangeven, want de ontsteking speelt weer op.

Comeback na WO I

In 1914 barst de oorlog los, er sneuvelden een pak renners. Het wielerleven herbegon in 1919, hij wint nog een rit in de Ronde van België en start nog enkele keren in de Tour, maar zonder groot succes. De concurrentie werd groter. In 1924 hangt Defraeye op 36-jarige leeftijd zijn fiets aan de haak.

Na zijn wielerpensioen neemt hij er zijn intrek . Verder liet hij een aarden wielerpiste aanleggen, waar paarden -en wielerwedstrijden plaatsvonden.

Heimwee

In 1925 werd het een betonpiste van 125 meter. Een jaar later verkoopt Defraeye zijn domein aan brouwerij Peene uit Rumbeke. Hij trouwt met Madeleine Destampere, een beenhouwersdochter uit Zonnebeke. Ze verhuizen naar de Bourgogne op een domein van 250 hectare. Na twee jaar keert hij terug naar België, hij heeft last van heimwee. Samen met zijn vrouw verhuizen ze naar de kust, eerst in Lombardsijde, daarna in De Panne, waar hij een café-hotel uitbaat. Dertig jaar later gaat hij mee met zijn zoon naar Brussel. Het kusttoerisme vermindert en in Brussel is er dan  Expo ’58. Zijn zoon wordt chef van enkele restaurants in de Brusselse stations. Na een trombose wordt Odiel opgenomen in een serviceflat van een rusthuis in Bierges. In 1965 overlijdt hij op 77-jarige leeftijd.

(Anton Peene)